Karta EKUZ a ubezpieczenie turystyczne. Co musisz wiedzieć?

Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ) zapewnia podstawowe wsparcie w razie problemów ze zdrowiem za granicą. Nie w każdym kraju zapewnia jednak ten sam poziom usług. Oprócz karty warto mieć też indywidualne ubezpieczenie turystyczne.

Sprawdzamy, co dokładnie gwarantuje EKUZ, gdzie i na jakich warunkach można skorzystać. Podpowiadamy, w jaki sposób wyrobić kartę i jak długo jest ona ważna. Analizujemy też, czym różni się od niej polisa podróżna i dlaczego warto w nią zainwestować.

Co to jest EKUZ, czyli Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego?

EKUZ to dokument potwierdzający prawo do korzystania podczas pobytu za granicą z podstawowych świadczeń medycznych na koszt polskiego NFZ. Co ważne, EKUZ jest honorowany tylko w państwach członkowskich Unii Europejskiej oraz zrzeszonych w Europejskim Stowarzyszeniu Wolnego Handlu (EFTA).

Istota działania karty polega na tym, że jej posiadacz może korzystać z opieki zdrowotnej w danym kraju na identycznych zasadach, jak jego obywatele.

Co zapewnia EKUZ?

Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego należy traktować jako rodzaj ochrony ubezpieczeniowej, która pozwala zabezpieczyć zagraniczny pobyt jedynie w podstawowym zakresie.

Dzięki karcie w razie zachorowania lub wypadku, będzie można skorzystać z bezpłatnej lub częściowo refundowanej pomocy medycznej. Co istotne jednak, na te obniżone koszty leczenia można liczyć tylko w przypadku państwowych placówek medycznych. W kontekście usług prywatnej służby zdrowia, EKUZ nie zapewnia ubezpieczonemu żadnych korzyści.

Zgodnie z przepisami EKUZ daje prawo do korzystania jedynie z tych świadczeń, które z określonych względów medycznych stają się niezbędne podczas zagranicznego pobytu ubezpieczonego.

Pod pojęciem świadczenia niezbędnego kryje się każde świadczenie, którego według lekarza należy udzielić z uwagi na stan zdrowia pacjenta, tak, by nie musiał on wracać do swojego kraju w celu uzyskania pomocy.

Jakie koszty pokrywa EKUZ?

Ponieważ służba zdrowia każdego państwa działa na innych zasadach, zakres bezpłatnej opieki medycznej gwarantowanej w ramach EKUZ jest różny, w zależności od miejsca pobytu ubezpieczonego.

Dlatego też karta nie daje gwarancji, że darmowe będą choćby: wizyta u lekarza rodzinnego czy transport karetką pogotowia. Mimo jej posiadania zawsze trzeba też z własnej kieszeni zapłacić za transport medyczny do kraju, a najczęściej również – za udzieloną pomoc w ramach akcji ratunkowej czy poszukiwawczej.

W praktyce, poza usługami z zakresu podstawowej opieki medycznej, EKUZ pokrywa w pełni lub częściowo przede wszystkim:

• koszty opieki specjalistycznej i szpitalnej,
• zakup leków z listy danego funduszu zdrowia,
• a także opiekę dentystyczną i protetyczną.

Do czego uprawnia EKUZ?

Karta umożliwia dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej:

• w sytuacji nagłej, gdy zajdzie potrzeba skorzystania z usług medycznych,
• w zakresie niezbędnym z przyczyn medycznych,
• w placówkach mających podpisaną umową z państwowym funduszem zdrowia (odpowiednikiem polskiego NFZ),
• na zasadach obowiązujących w danym państwie (np. w Chorwacji istnieje konieczność częściowej dopłaty do świadczeń),
• w zakresie ochrony zawierającym: podstawową opiekę medyczną, opiekę specjalistyczną i szpitalną, leki uwzględnione na liście danego funduszu zdrowia, opiekę dentystyczną i protetyczną, środki zaopatrzenia ortopedycznego.

Gdzie zadziała EKUZ? W jakich krajach można skorzystać z karty?

UE Państwa „piętnastki”:

Hiszpania, Portugalia, Francja, Belgia, Holandia, Luksemburg, Niemcy, Austria, Włochy, Grecja, Dania, Szwecja, Finlandia, Irlandia, terytoria francuskie Gwadelupa, Martynika, Reunion, St Pierre-et-Miquelon i Gujana Francuska terytoria portugalskie Azory i Madera terytoria hiszpańskie Majorka i Wyspy Kanaryjskie

Państwa należące do UE od 1.05.2004:

Polska, Czechy, Słowacja, Słowenia, Węgry, Litwa, Łotwa, Estonia, Malta, Cypr

Państwa należące do UE od 1.01.2007:

Bułgaria, Rumunia

Państwa należące do UE od 1.07. 2013:

Chorwacja

Kraje należące do Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu EFTA Islandia, Norwegia, Szwajcaria, Lichtenstein

Inne:

Wielka Brytania

Czy EKUZ działa w Polsce?

Nie. Zgodnie z przepisami, EKUZ uprawnia do pobierania świadczeń zdrowotnych w czasie pobytu w innym kraju członkowskim UE lub EFTA.

Oznacza to, że na jej podstawie obywatele RP nie mogą korzystać z usług zdrowotnych na terytorium Polski.

Kto może korzystać z EKUZ?

Kartę mogą wyrobić wszystkie osoby ubezpieczone w Narodowym Funduszu Zdrowia, czyli:

• pracownicy i osoby prowadzące działalność gospodarczą,
• osoby, które podpisały umowę o dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne w NFZ,
• członkowie rodzin osób ubezpieczonych w NFZ, którzy zostali zgłoszeni do ubezpieczenia zdrowotnego,
• renciści i emeryci,
• osoby uczące się lub studiujące w kraju wspólnoty,
• osoby oddelegowane do pracy za granicą przez polskiego pracodawcą.

Poza tym, z karty EKUZ mogą również korzystać nieubezpieczone kobiety w ciąży i nieubezpieczone osoby w wieku poniżej 18 lat. W obydwu tych przypadkach warunkiem jest posiadanie obywatelstwa polskiego i miejsca zamieszkania na terytorium RP.

Jak długo jest ważny EKUZ?

EKUZ jest wydawany na:

• 20 lat – dla emerytów, którzy osiągnęli wiek emerytalny (kobiety – 60 lat, mężczyźni – 65 lat),
• do 18-stego roku życia – dla osób niepełnoletnich, które mają ubezpieczenie jako członek rodziny/pobierają rentę/mają własny tytuł do ubezpieczenia,
• 5 lat – dla emerytów, którzy nie ukończyli 60 lat (kobiet) i 65 lat (mężczyzn)/dla osób niepełnoletnich, które mają obywatelstwo polskie,
• 3 lata – dla osób zatrudnionych/dla osób prowadzących działalność gospodarczą/dla osób otrzymujących zasiłek lub świadczenie przedemerytalne,
• 18 miesięcy – dla osób, które otrzymują rentę i mają skończone 18 lat/mają 18 lat i ubezpieczenie jako członek rodziny/mają ubezpieczenie jako student/mają 18 lat, są uczniem i posiadają własny tytuł do ubezpieczenia,
• 6 miesięcy – dla osób, które nie mają ubezpieczenia, ale posiadają prawo do świadczeń na podstawie szczególnych uprawnień, czyli: są w ciąży, połogu mają obywatelstwo Polskie i mieszkają w Polsce/mają status uchodźcy, zezwolenie na pobyt czasowy/nie mają 18 lat, ale mieszkają w Polsce i mają status uchodźcy lub zezwolenie na pobyt czasowy,
• 2 miesiące – dla osób zarejestrowanych w Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna/ osoby ubezpieczone, ale nie spełniające powyższych warunków
• 90 dni – dla osób nieubezpieczonych, ale spełniających kryterium dochodowe do otrzymania świadczeń z pomocy społecznej (potrzebne potwierdzenie decyzji np. wójta, burmistrza),
• 42 dni – dla osób nie posiadających ubezpieczenia, ale będących w połogu, mieszkających w Polsce, mających obywatelstwo polskie.

Czy można przedłużyć kartę EKUZ?

Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego ma ustalony okres ważności, który nie może zostać wydłużony. Niemniej jednak, jeszcze w czasie trwania uprawnień z danego dokumentu, można złożyć wniosek o wydanie nowej karty, tak, by zachować ciągłość ochrony ubezpieczeniowej

Jak krok po kroku wyrobić kartę EKUZ?

Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego można uzyskać na dwa sposoby:

1. składając wizytę w oddziale NFZ
2. lub drogą elektroniczną.

W obydwu przypadkach formalności i procedury są bardzo proste, a całą sprawę załatwia tak naprawdę jeden dokument, czyli wniosek o wydanie EKUZ.

Sama karta może być wystawiona w związku z:

• pobytem turystycznym,
• wyjazdem pracowniczym (np. delegacją służbową),
• wyjazdem do szkoły lub na uczelnie,
• poszukiwaniem pracy.

W zależności od charakteru pobytu za granicą, trzeba wybrać odpowiedni rodzaj formularza.

Krok 1: Złożenie wniosku o wydanie EKUZ

Wniosek o wyrobienie EKUZ można złożyć osobiście w oddziale NFZ lub jednej z delegatur, albo korespondencyjnie.

W tym drugim wypadku przesyła się go:

• tradycyjną pocztą,
• na adres e-mail (dotyczy to tylko wyjazdów związanych z pracą)
• faksem,
• profilem zaufanym,
• przez ePUAP,
• za pomocą Internetowego Konta Pacjenta (IKP).

Trzeba pamiętać, że karta jest imienna i przypisana do konkretnej osoby, dlatego w przypadku wyjazdu za granicę z dziećmi dla każdego z nich należy osobno wyrobić dokument.

Krok 2: Odbiór karty EKUZ

Jeśli wniosek jest składany osobiście, kartę można odebrać od razu po jego złożeniu w okienku placówki NFZ.

W przypadku drogi korespondencyjnej, w zależności od zaznaczonej opcji, dokument jest dostarczany tradycyjną pocztą lub pozostawiany do odbioru w siedzibie NFZ.

Ile trwa wyrobienie karty EKUZ?

Czas oczekiwania na wydanie karty zależy przede wszystkim od sposobu złożenia wniosku. W przypadku osobistej wizyty w placówce NFZ można ją otrzymać od razu.

Jeśli chodzi o drogę korespondencyjną, karta wystawiania jest co do zasady w terminie trzech dni roboczych, licząc od dnia przyjęcia wniosku przez fundusz.

NFZ zastrzega jednak, że w okresie wakacji, czyli od czerwca do września, okres rozpatrywania wniosków złożonych w trybie korespondencyjnym może wydłużyć się nawet do 10 dni roboczych.

Kto może odebrać EKUZ?

Kartę może odebrać osobiście wnioskodawca lub ewentualnie upoważniona przez niego osoba, na przykład członek rodziny. Upoważnienie nie jest potrzebne w przypadku odbioru karty dla współmałżonka lub małoletniego dziecka.

Czy jest karta EKUZ dla osób niewidomych?

Osoby niewidome i niedowidzące mogą korzystać z karty EKUZ, posiadającej specjalne oznakowanie w alfabecie Braille’a. Aby otrzymać taki dokument, wystarczy umieścić na wniosku odręczny dopisek: karta dla osoby niewidomej.

Czy jest karta EKUZ dla ucznia, studenta lub dziecka?

Ubezpieczeni w NFZ studenci i uczniowie oraz nieubezpieczone osoby poniżej 18 roku życia mogą korzystać z karty EKUZ. Dokument przysługuje również studentom i uczniom, którzy wyjeżdżają do państw członkowskich UE/EFTA na przykład na praktyki, ale pod warunkiem, że nie nabędą tam własnego tytułu do ubezpieczenia (np. wskutek podjęcia pracy).

Uczniowie i studenci zatrudnieni w innych krajach UE/EFTA powinni być zgłoszeni do ubezpieczenia w państwie swojego pobytu, tak więc nie są uprawnieni do korzystania z EKUZ.

EKUZ – dokumenty do pobrania

By uzyskać odpowiedni wniosek o wydanie EKUZ lub inny formularz związany z kartą nie trzeba fatygować się do placówki NFZ. Potrzebny dokument można również pobrać przez internet, korzystając z poniższej bazy materiałów.

Dokumenty związane z EKUZ:

• Wniosek o wydanie Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ) w związku z czasowym pobytem w innym niż Polska państwie członkowskim UE/EFTA.
• Wniosek o wydanie Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ) w związku z wykonywaniem pracy w innym niż Polska państwie członkowskim UE/EFTA.
• Wniosek o certyfikat tymczasowo zastępujący EKUZ.
• Wzór upoważnienia do złożenia wniosku oraz odbioru EKUZ lub Certyfikatu tymczasowo zastępującego EKUZ dla osoby trzeciej.
• Wzór zaświadczenia wypełnianego przez płatnika składki na ubezpieczenie zdrowotne.
• Wzór zaświadczenia o okresach podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w NFZ wydawanego przez KRUS.

Zwrot kosztów leczenia w ramach EKUZ:

• Wzór wniosku o zwrot kosztów leczenia poniesionych w innym państwie.

Transport pacjenta w ramach EKUZ:

• Wzór wniosku o leczenie oraz o transport do miejsca udzielenia świadczeń.
• Wniosek o pokrycie kosztów transportu do miejsca leczenia lub zamieszkania w kraju.

Gdzie wyrobić EKUZ?

Kartę EKUZ wyrobić można w wojewódzkich oddziałach NFZ:

1. Dolnośląski Oddział Wojewódzki NFZ: nfz-wroclaw.pl,
2. Kujawsko-Pomorski Oddział Wojewódzki NFZ: nfz-bydgoszcz.pl,
3. Lubelski Oddział Wojewódzki NFZ: nfz-lublin.pl,
4. Lubuski Oddział Wojewódzki NFZ: nfz-zielonagora.pl,
5. Łódzki Oddział Wojewódzki NFZ: nfz-lodz.pl,
6. Małopolski Oddział Wojewódzki NFZ: nfz-krakow.pl,
7. Mazowiecki Oddział Wojewódzki NFZ: nfz-warszawa.pl,
8. Opolski Oddział Wojewódzki NFZ : nfz-opole.pl,
9. Podkarpacki Oddział Wojewódzki NFZ: nfz-rzeszow.pl,
10. Podlaski Oddział Wojewódzki NFZ: nfz-bialystok.pl,
11. Pomorski Oddział Wojewódzki NFZ: nfz-gdansk.pl,
12. Śląski Oddział Wojewódzki NFZ: nfz-katowice.pl,
13. Świętokrzyski Oddział Wojewódzki NFZ: nfz-kielce.pl,
14. Warmińsko-Mazurski Oddział Wojewódzki NFZ: nfz-olsztyn.pl,
15. Wielkopolski Oddział Wojewódzki NFZ: nfz-poznan.pl,
16. Zachodniopomorski Oddział Wojewódzki NFZ: nfz-szczecin.pl.

EKUZ – wady i zalety

Zalety EKUZ

1. Wyrobienie karty jest bezpłatnie. Wypełnienie wniosku i odebranie karty w oddziale NFZ nic nie kosztuje. Otrzymać ją może każdy, kto jest objęty ubezpieczeniem społecznym w naszym kraju. Karta uprawnia do leczenia w placówkach publicznej służby zdrowia na takich samych zasadach, jak obywateli danego kraju. Zawsze zapewnia to dodatkową formę ochrony w czasie wakacji.
2. W EKUZ nie ma górnych limitów kosztów leczenia. Nie musisz obawiać się w jakim stopniu ochrona ubezpieczeniowa pokryje wydatki związane z Twoim leczeniem za granicą.
3. Pokrycie kosztów leczenia nie zależy od przyczyny, z powodu której się leczymy. Oznacza to, że z EKUZ zostaną pokryte koszty naszego leczenia niezależnie od sytuacji, w której zaszła konieczność skorzystania z pomocy medycznej. Może to być wynik  wypadku w trakcie uprawiania sportów, czy w czasie pracy, nasilenie bądź zaostrzenie objawów choroby przewlekłej, czy nagła choroba taka jak zatrucie pokarmowe.

Wady EKUZ

1. Karta obowiązuje tylko w wybranych krajach. Przed wyjazdem na urlop należy zapoznać się z listą krajów honorujących EKUZ. Ponadto trzeba zwrócić uwagę na wyjątki – na przykład pomimo iż Dania jest w Unii, to na  przynależącym do niej obszarze Wysp Faro EKUZ nie zadziała (podobnie jak na Wyspach Normandzkich czy Wyspie Mann należących do Wielkiej Brytanii).
2. Ubezpieczony może się leczyć tylko w placówkach, które podpisały umowy z odpowiednikiem naszego NFZ. W razie skorzystania z placówki prywatnej za leczenie zapłacisz sam. Jest to istotna informacja, bowiem w wielu popularnych rejonach turystycznych, na przykład w czasie podróży po greckich wyspach, może się zdarzyć, że państwowe placówki zdrowia będą na tyle oddalone, że siłą rzeczy w razie nagłego wypadku, będziesz zmuszony skorzystać z najbliższej, prywatnej opieki zdrowotnej. A w konsekwencji pokryć wszystkie koszty z własnej kieszeni.
3. EKUZ nie pokrywa kosztów transportu medycznego do Polski. W razie konieczności transportu do kraju, możesz otrzymać niebagatelny rachunek za przejazd, którego nie opłaci za Ciebie NFZ. Pamiętaj, że koszty transportu medycznego do kraju z zagranicy mogą opiewać na kilkadziesiąt tysięcy złotych.
4. EKUZ nie zwalnia z konieczności częściowych dopłat do leczenia lub leków w niektórych państwach. Karta umożliwia leczenie na takich samych zasadach jak obywateli danego kraju. Jeżeli obywatele danego państwa są zobowiązani do częściowych dopłat do usług medycznych (takich jak pobyt w szpitalu, wizyta u lekarza specjalisty, wykupienie niezbędnych leków), ta zasada będzie dotyczyć także Ciebie. Będziesz za to mógł wystąpić z wnioskiem o zwrot kosztów po powrocie do kraju.
5. Część wydatków musisz pierw ponieść z własnej kieszeni, by następnie ubiegać się o ich częściowy zwrot. W wielu przypadkach w sytuacji skorzystania ze świadczeń ambulatoryjnych lub przy zakupie leków, należy najpierw opłacić pełne koszty, a następnie można ubiegać się o zwrot ich części w lokalnej kasie chorych.

Czy EKUZ wystarczy na wyjazd?

Karta nie zapewnia wystarczającej ochrony podczas zagranicznego wyjazdu. Tylko wykupienie ubezpieczenia turystycznego daje poczucie pełnego bezpieczeństwa i wysokie prawdopodobieństwo tego, że niezależnie od specyfiki zaistniałego problemu, będzie można uzyskać wsparcie ubezpieczyciela.

Ile kosztuje leczenie z EKUZ?

Polacy mogą korzystać z karty EKUZ na terenie państw należących do Unii Europejskiej i Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu. Oznacza to również 31 różnych systemów zdrowotnych.

Zanim rozpoczniemy podróż powinniśmy zapoznać się z warunkami świadczenia usług na podstawie EKUZ w docelowym kraju. Poniżej zestawienie najważniejszych świadczeń i opłat we wszystkich krajach, w których działa EKUZ.

źródło: opracowanie własne na podstawie danych NFZ

Powyższe dane dotyczą leczenia jedynie w publicznych placówkach medycznych. Jeżeli trafimy do prywatnego ośrodka, koszty będziemy musieli pokryć w całości samodzielnie.

EKUZ a COVID-19

Karta pokrywa koszty zachorowania na koronawirusa. Trzeba jednak liczyć się z tym, że nie musi gwarantować opłacenia kosztów kwarantanny. Wiele państw przerzuca te koszty na osobę poddawaną izolacji.

EKUZ nie pokrywa też:

• kosztów wykonania testu na obecność SARS-CoV-2 wymaganego przy wjeździe i wyjeździe,
• kosztów pobytu dla rodziców czy opiekunów dziecka chorego na Covid-19,
• powrotu do kraju po powrocie do zdrowia.

EKUZ a ubezpieczenie turystyczne

Polisa turystyczna ma przewagę na EKUZ-em. W których aspektach można liczyć bardziej na prywatne ubezpieczenie niż to oferowane przez NFZ?

Terytorialny zakres ochrony

Najbardziej oczywistą przewagą polisy turystycznej jest to, że może działać dosłownie w każdym zakątku świata. Co więcej, firmy ubezpieczeniowe oferują zwykle trzy warianty ubezpieczenia: Polska, Europa i Świat, tak więc każdy może wybrać zakres ochrony dopasowany do swoich potrzeb.

Pokrycie kosztów leczenia

W przeciwieństwie do EKUZ, ubezpieczenie turystyczne pokrywa co do zasady w całości wszystkie koszty leczenia, niezależnie czy jest ono realizowane w państwowych, czy też w prywatnych placówkach medycznych.

Warto jednak pamiętać, że aby ubezpieczyciel zapłacił za całe leczenie, koszty muszą zmieścić się w ustalonym limicie jego odpowiedzialności finansowej (to tak zwana suma gwarantowana kosztów leczenia).

Taki limit określany jest dla wszystkich wydatków łącznie, jak również osobno dla wybranych usług zdrowotnych (np. wysokość zwrotu kosztów leczenia stomatologicznego może wynosić 1000 zł).

Trzeba też dodać, że osoby przewlekle chore (np. na cukrzycę czy nadciśnienie) muszą wykupić odpowiednie rozszerzenie polisy, czyli po prostu zapłacić wyższą składką ubezpieczeniową.

Transport medyczny do Polski

Niezależnie w jakim kraju UE/EFTA przebywa ubezpieczony w ramach EKUZ, karta nie zapewni mu bezpłatnego transportu medycznego do Polski. Tymczasem polisa podróżna, bez względu na miejsce pobytu ubezpieczonego, pokrywa koszty transportu medycznego, jak również koszty transportu zwłok do kraju.

Inne świadczenia w ramach ubezpieczenia

O ile karta EKUZ oferuje pewne korzyści wyłącznie w zakresie otrzymywania świadczeń medycznych, tak ubezpieczenie turystyczne może składać się z szerokiego zestawu usług dodatkowych.

W zależności od szczegółów oferty ubezpieczyciela i wybranego wariantu ochrony, polisa podróżna oferuje dodatkowo:

• ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej (OC w życiu prywatnym),
• pokrycie kosztów akcji ratowniczej i poszukiwawczej,
• ubezpieczenie następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW),
• ubezpieczenie bagażu oraz sprzętu sportowego i elektronicznego,
• ubezpieczenie obejmujące uprawianie sportów wysokiego ryzyka i ekstremalnych,
• ubezpieczenie dla pracujących fizycznie,
• ubezpieczenie od opóźnienia lotu,
• ubezpieczenie od Covid-19 (nie tylko pokrycie kosztów leczenia, ale i kwarantanny, izolacji, pobytu dla opiekunów chorego dziecka, wykonania testu czy powrotu do kraju po chorobie).

Pakiet usług assistance

Ubezpieczenie turystyczne to nie tylko zwrot poniesionych wydatków i wypłata odszkodowań, ale również usługi assistance. Dzięki tym ostatnim można liczyć, że w razie potrzeby ubezpieczyciel na przykład:

• zorganizuje leczenie,
• zapewni pomoc prawną,
• czy też znajdzie tłumacza lub mechanika samochodowego.

By uzyskać potrzebne wsparcie, wystarczy zadzwonić do centrum alarmowego firmy ubezpieczeniowej i przedstawić zaistniały problem.

Polisa turystyczna gwarantuje lepszą ochronę, niż Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego, ale trzeba pamiętać, że każdy taki produkt działa na zasadach określonych przez oferującą go firmę ubezpieczeniową.

Ubezpieczenie można zakupić online, porównując wiele różnych ofert. Warto dopasować ochronę pod kątem swoich potrzeb. Następnie wystarczy opłacić składkę, a dokument polisy zostanie wysłany na maila. Można go pobrać, zapisać na urządzeniu mobilnym lub wydrukować i zabrać w podróż.